وجه تسمیه
نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش منطقه چهارمحال و منطقه بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقه ایل نشین بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است و چهار محال یعنی چهار ناحیه که عبارت بودند از: لار، کیار، میزدج و گندمان. در تقسیمات کنونی استان، لار و کیار در شهرستان شهرکرد، میزدج در شهرستان فارسان و گندمان در شهرستان بروجن قرار میگیرد. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست، هم اکنون شامل شهرستانهایکوهرنگ، فارسان، اردل و لردگان میباشد.
اشتباهات رایج در مورد نام استان
نام کامل و صحیح این استان چهار محال و بختیاری است اما به غلط گاه به صورتهای دیگر هم خوانده میشود، مانند
- چهار محال
- چهار محالِ بختیاری
- بختیاری
هرچند معمولاً دلیل این کار سادگی در نوشتار و گفتار است اما در برخی موارد هم از روی تعصبهایهای قومی است که از طرف برخی افراطیون هر دو طرف چهار محالی و بختیاری انجام میشود تا نام طرف دیگر از اسم استان حذف شود. باید دانست نقش هیچکدام از اقوام ساکن این استان در تاریخ و شکل گیری فرهنگ و هویت مردمان آن قابل چشم پوشی نیست. گاه چهار محالیها و شهرکردیها به سبب روابط نزدیک با اصفهان کانون توجه بودهاند و گاه بختیاری به دلیل نفوذ زیاد در حکومت پهلوی و روابط قوی با انگلیسیها مود توجه بیشتری فرار گرفتهاند. چهارمحال، و بختیاری دو واقعیت تاریخی و اجتماعی غیرقابل انکار هستند که به سبب مراودات و ارتباطهای تنگاتنگی که از دیرباز بین این دو بخش برقرار بودهاست، همواره به مثابه دو بال یک پیکر یکدیگر را کامل کردند اما در هیچ زمانی یکی به دیگری تعلق نداشتهاند و کاربرد تعبیرهای چهار محال، چهارمحال بختیاری یا بختیاری نادرست و چالش آفرین میباشد. در گذشته نیز این منطقه با هر نامی که خوانده شدهاست به هر دو گروه عمده ساکن این منطقه اشاره داشتهاست مانند
- شهرستان شهرکرد و بختیاری (تا سال ۱۳۳۲)
- فرمانداری بختیاری و چهار محال (۱۳۵۲)
- استان چهار محال و بختیاری (از سال۱۳۵۲)
تغییر نام استان
تاریخ بختیاری (یا خلاصة الاعصار فی تاریخ البختیار). کتابی درباره تاریخ ایل بختیاری و سکونتگاه آنان به فارسی. در ۱۳۲۷ «عبدالحسین خان سپهر» ملقب به لسان السلطنه و ملک المورخین به فرمان «علیقلی بختیاری سردار اسعد» وزیر جنگ و زیرنظر او تحریر کتاب را آغاز کرد. در تألیف «تاریخ بختیاری» افزون بر منابع معتبر از نوشتهها و خاطرات خارجیانی که به منطقه بختیاری رفته بودهاند با ذکر نام نویسنده و مترجم آنها استفاده شده که همین امر سبب تکرار برخی از مطالب شدهاست. از جمله این آثار است: «سفرنام لیرد» که نویسندهاش در ۱۲۵۸/۱۸۴۰ به منطقه بختیاری رفته و مدتی در آنجا زیسته بودهاست. «سفرنامه بارون دو بد» به ترجمه سلطان محمد نائینی جهانگرد روسی که همزمان با لیرد در میان بختیاریها بودهاست و «خاطرات سرتیپ هوتم شیندلر» صاحب منصب انگلیسی ترجمه علیرضابن محمدحسین بن کیخسروبن فتحعلی شاه. نگارش «تاریخ بختیاری» حدود هفت سال طول کشید زیرا سردار اسعد برای معالجه چشم به اروپا سفر کرد و تألیف کتاب متوقف شد. در ۱۳۳۳ سلطان محمد نائینی به فرمان سردار اسعد کتاب را به پایان رساند.
تاریخ لرستان
لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر واژهای است که به سرزمینهای لرنشین اطلاق میگردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح میتوان حدود لرستان را از دشتهای غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد. گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل میشد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نامگذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد. این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه وپیشکوه تقسیم شد. امروزه لرستان نام یکی از استانهای غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده است.
از مهمترین کارخانههای صنعتی استان میتوان به کارخانههای زیر اشاره کرد:
- فولادشهرکرد
- خمیر مایه ناغان
- گچ چلیچه
- آرد چلیچه
- فولاد فرخ شهر (قهفرخ)
- فولاد بروجن
- ورق خودرو چهارمحال
- بروجن خودرو
- لوازم خانوادگی برفاب شهرکرد
- سیمان شهرکرد
- سیمان لردگان
- گچ لردگان (سردشت)
- پتروشیمی لردگان
- گاز کربنیک شهرکرد
- قند شهرکرد
- نساجی حجاب شهرکرد
- ریسندگی بروجن
- صنایع شیر و لبنی شهرکرد
- نهان گل بروجن
- ظریف مصور بروجن
محصولات گوشتی
گوشت مرغ
استان چهار محال و بختیاری از استانهای مطرح در زمینهٔ تولید گوشت سفید است به طوری که هم اکنون ۲۱ درصد از کل گوشت سفید (مرغ) کشور ایران در استان چهارمحال و بختیاری تولید میشود.
گوشت ماهی
استان چهار محال و بختیاری با داشتن منابع آبی غنی از استانهای مطرح در پروش ماهی است به طوری که مطابق آمار سال ۱۳۹۰، ۲۰ درصد ماهی سردآبی کشور در استان چهارمحال و بختیاری تولید شدهاست. استان چهار محال و بختیاری برای پنج سال متوالی است که به عنوان قطب تولید ماهیان سردآبی ایران شناخته میشود.
گوشت قرمز
استان چهار محال و بختیاری با مجموع تولیدات گوشت قرمز به اندازهٔ ۳۵ هزار تُن در سال، ۲٫۵ درصد از مجموع تولیدات گوشت قرمز کشور ایران را به خود اختصاص دادهاست.
محصولات باغی
استان چهارمحال و بختیاری به سبب موقعیت جغرافیایی ویژه و در اختیار داشتن منابع آبی غنی یکی از مساعدترین مناطق برای کشت، پرورش و تولید بادام در کشور ایران است. استان چهار محال و بختیاری با تولید بیش از ۲۰ درصد از مجموع محصول بادام کشور، رتبه اول تولید بادام در ایران را به خود اختصاص دادهاست. بیشتر باغهای بادام این استان درشهرستان شهرکرد و اطراف شهر سامان قرار دارند.
استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب میشود که در بخش مرکزی رشته کوههای زاگرس بین پیش کوههای داخلی و استان اصفهان واقع شدهاست. به علت جوان بودن دوره کوهزایی و شرایط تشکیل گسلهای خاص، دراین منطقه وجود بلایا و مخاطرات طبیعی بسیاری چون سیل، زلزله و رانش زمین در اکثر نقاط آن مشاهده میشود.
به علت ماهیت کوهستانی مرتفع، که در مسیر بادهای مرطوب سیستمهای مدیترانهای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانهها میگردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب است به حدی که این منطقه با وجود داشتن تنها یک در صد از مساخت ایران، ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد. ریزشهای جوی و برف و باران درکوههای این استان منشاء معروفترین رودخانههای دائمی جنوب غربی و مرکزی ایران یعنی کارون و زاینده رود هستند و آبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ کیلومتر مربع شامل میشود.
رود کارون زمانی پرآبترین و طولانی ترین رود ایران بود اما طی دو دهه گذشته مقادیر بسیار زیادی از آب این رود عظیم به زاینده رود انتقال یافت (عمدتاً به صورت مخفیانه و بدون آنکه رسانهای شوند) و این امر سبب کم آبی شدید در پایین دست کارون شده است. در حقیقت زاینده رود سابقاً رودی فصلی بوده و کتب و نقشههای مربوط به دو یا سه دهه پیش بهترین گواه بر این امر هستند. بر اساس آمار و ارقام میتوان گفت بیش از نود در صد آب زاینده رود در اصل آب کارون بزرگ میباشد.
در این استان چشمههای مختلفی نیز وجود دارد که علاوه بر ایجاد جاذبههای گردشگری و زیباییهای طبیعی زمینه مناسبی را برای ایجاد کارخانههای آب معدنی فراهم کردهاست. برخی چشمههای بزرگ و معروف این استان عبارتاند از:
- چشمه دیمه
- چشمه شلمزار معروف به دریاچه
- چشمه کوهرنگ
- چشمه مایک
- چشمه برم
- چشمههای مولا و سرداب
- چشمه سیاسرد
- دروغ زنان در بالادستی پارک سرچشمه فرخ شهر
- جشمه گلکوشکک در شهرستان کوهرنگ
۱۰. چشمه سبزکوه توابع ناغان
جنگلها
جنگلهای استان چهار محال و بختیاری در گروه جنگلهای غرب و جنوب غرب کشور قرار میگیرند. بخش زیادی از این جنگلها در پنج منطقه بازفت، اردل،ناغان، لردگان، دوراهان و فلارد قرار گرفتهاند. این جنگلها با مساحتی در حدود ۳۰۷ هزار هکتار به صورت نواری از کوههای بازفت در شهرستان کوهرنگ به سمت کوههای فلارد در شهرستان لردگان کشیده شدهاند. پوشش عمدهٔ جنگلی این مناطق، تقریباً ۹۸ درصد، بلوط غرب است.
- گردشگری ایران
- ۶۱۷۸