استان تهران دارای شانزده شهرستان است که عبارتند از:
- شهرستان دماوند
- شهرستان اسلامشهر
- شهرستان فیروزکوه
- شهرستان پردیس
- شهرستان ری
- شهرستان رباط کریم
- شهرستان شمیرانات
- شهرستان تهران
- شهرستان ورامین
- شهرستان پاکدشت
- شهرستان پیشوا
- شهرستان شهریار
- شهرستان ملارد
- شهرستان قدس
- شهرستان بهارستان
-
شهرستان قرچک
استان تهران با بیش از ۱۲ میلیون نفر جمعیت، ۱۷/۵ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای دادهاست. از این میزان ۱۲، ۲۵۲ هزار نفر در مناطق شهری و ۱، ۱۶۱ هزار نفر در مناطق روستایی آن ساکن هستند. ۶۳/۶درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و مابقی در ۴۴ شهر دیگر استان ساکن هستند. رشد جمعیت شهر تهران ۴/۱ درصد است که در مقایسه با دهه قبل اندکی افزایش یافتهاست. میان شهرهای استان تهران، شهریار با ۱۶/۸ درصد رشد سالیانه، در مقام اول رشد قرار دارد و کمالشهر با ۱۱/۴ درصد، ملارد با ۱۰ درصد و پاکدشت با ۹/۹ درصد و صفادشت با ۸/۸ درصد رشد سالانه در مقامهای بعدی قرار دارند. در طول دهه ۱۳۸۵-۱۳۷۵ ده شهر به شهرهای استان تهران اضافه شدهاند که بزرگترین آنها شهرهای اندیشه، صالحآباد و باغستان و نصیرآباد با ۷۵ هزار، ۵۴ هزار، ۵۲ هزار، ۲۳ هزار نفر و کوچکترین آنها شهر ارجمند با ۱۷۰۰ نفر بودهاست. استان تهران امروزه دارای ۱۶ شهرستان، ۴۵ شهر و ۷۸ دهستان است.
پستی و بلندی
محدوده مرز استان تهران شهر تهران زمینهای کشاورزی شورهزار و کویر ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر ۲۰۰۰ متر ۱۸۰۰ متر ۱۶۰۰ متر ۱۲۰۰ متر
]] استان تهران در دامنه جنوبی البرز مرکزی قرار دارد. ناهمواریهای این استان به سه دسته تقسیم میشوند:
- رشته کوههای البرز در شمال تهران
- بخشهای مرکزی و کوهپایههای جنوبی البرز
- دشتهای استان تهران
۱. رشته کوه البرز
- بخش شمالی
رشته کوه البرز به ۳ قسمت شرقی، مرکزی و غربی تقسیم میشود. استان تهران در بخش مرکزی این رشته کوه جای دارد. بخش مرکزی رشته کوه البرز به ۳ قسمت شمالی، میانی و جنوبی تقسیم میگردد. بخش محدودی از این ارتفاعات در استان تهران و مابقی در استان مازندران میباشد.
- بخش میانی
این ارتفاعات شمالی حد شمالی استان تهران را تشکیل میدهد. در شمال غربی آن کوههای استان البرز و در شمال شرقی آن ارتفاعات فیروزکوه قرار دارد.
- بخش جنوبی
- سومین بخش از البرز مرکزی است که رودهای کرج و جاجرود آن را قطع کرده است. از کوههای مهم این قسمت میتوان به لواسانات و شمیرانات را نام برد.
۲. بخش مرکزی
بخشهای مرکزی و کوهپایههای جنوبی البرز که زمینهای این ناحیه به علت داشتن شیب ملایم و خاکهای آبرفتی برای کشاورزی مناسب است.
۳. دشتها
دشتهای استان تهران با شیب ملایم از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شدهاند. این دشتها به دلیل هموار بودن شرایط خوبی را برای فعالیتهای انسانی مانند زراعت و ساختن کارخانجات، فراهم آوردهاند.
آب و هوا
سه عامل در آب و هوای استان تهران تاثیرگذار هستند:
- رشته کوه البرز در شمال تهران
- وزش بادهای بارانزای غربی
- دشت کویر در جنوب استان
استان تهران در جنوب شرقی مرکز رشته کوههای البرز که در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی- شرقی کشیده شده، قرار دارد. رشته کوههای البرز به سه دیواره تقسیم میشود:
- دیواره شمالی: ارتفاعات محدودی از این دیواره در استان تهران و بقیه آن در استان مازندران قرار دارد.
- دیواره میانی: حد شمالی استان را تشکیل میدهد و بلندترین قسمت رشته کوههای البرز مرکزی است. کوه دماوند به ارتفاع ۵۶۷۱ متر در بخش لاریجان شهرستان آمل استان مازندران قرار دارد. این دیواره بزرگ کوهستانی به صورت کوههای «کندوان» و پس از آن کوههای «طالقان» در شمال غربی استان، تا محل به هم پیوستن رود «الموت» به «طالقان رود»، ادامه مییابد. در شمال شرقی نیز این دیواره با نام رشته ارتفاعات شهرستان فیروزکوه و سوادکوه تا دره رود فیروزکوه(شعبه اصلی حبلهرود) که از جنوب دامنههای شرقی آن میگذرد، ادامه مییابد. در شرق دره فیروزکوه که پس از دریافت زیرشاخه هایی حبله رود نامیده میشود، ارتفاعات «شهمیرزاد» شروع میشود.
-
دیواره جنوبی: سومین بخش از ارتفاعات مرکزی است که رودخانههای جاجرود و کرج آن را بریده و به سه قسمت جدا از هم تقسیم نمودهاست. این سه قسمت عبارتاند از:
- کوههای لواسانات که بین درههای رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره «رود لار» محدودند. دنباله این کوهها در شرق جاده آبعلی و دماوند تا دره حبله رود ادامه یافته اند.
- کوههای شمیرانات که بین سرچشمههای جاجرود و کرج قرار دارند و بلندترین نقطه آنها قلههای خلنو، سرکچال وکلونبستک با ارتفاع بین ۴۲۰۰ تا ۴۳۷۵ متر است.
- کوههای کهار که از غرب دره رودخانه کرج شروع شده و در جنوب طالقان رود به موازات آن ادامه دارند.
علاوه بر این سه دیوار کوهستانی، در جنوب و شرق دشت تهران کوههایی با ارتفاع کمتر وجود دارند که مهمترین آنها کوههای حسنآباد و نمک در جنوب و بیبی شهربانو و القادر در جنوب شرقی و ارتفاعات قصرفیروزه در شرق است.
در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفتهاست. سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش مؤثری دارند:
کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تأثیرگذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار میشوند.
رشته کوههای البرز: این رشته کوهها موجب تعدیل آب و هوا میشود.
بادهای مرطوب و بارانزای غربی: این بادها نقش مؤثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تأثیر آن را خنثی نمیکنند.
استان تهران را میتوان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد:
- ارتفاعات شمالی: بر دامنههای جنوبی، بلندیهای البرز مرکزی، در ارتفاعی بالای ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستانهای بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند، فیروزکوه، کلون بستک(در لواسانات) و توچال است.
- کوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا سه هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستانهایی به نسبت طولانی است. آبعلی، شهرستان فیروزکوه، شهرستان دماوند، لواسانات (شامل شهر لواسان،دهستان لواسان بزرگ ،دهستان لواسان کوچک ، منطقه حفاظت شده ورجین ، دشت لار و سد لتیان)، همچنین سد امیرکبیر و دره طالقان در این اقلیم قرار دارند.
- نیمه خشک و خشک: با زمستانهای کوتاه و تابستانهای گرم، در ارتفاعات کمتر از ۲۰۰۰ متر واقع شدهاست. هر چه ارتفاع کاهش مییابد، خشکی محیط بیشتر میشود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفتهاند.
هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.
وجود رودخانههای همیشگی مانند رودخانه کرج، رودخانه جاجرود، رود لار، حبله رود، رود شور یا ابهررود و طالقانرود موجب شده تا استان تهران از لحاظ منابع آب کمبودی نداشته باشد. بیشترین رودخانههای استان از کوههای البرز سرچشمه میگیرند. در استان تهران قناتهای زیادی وجود داشته که در گذشته نه چندان دور در تأمین آب مورد نیاز مناطق شهری و روستایی سهم بسزایی داشتهاند. ولی امروزه با استفاده از امکانات آب لولهکشی که از سدهایی چون سد امیرکبیر، لتیان و رود لار تأمین میشود، آب قناتها و چشمهها فقط برای کشاورزی و آبیاری مصرف میشود و فقط بعضی چشمهها، به ویژه چشمههای آب معدنی که بیشتر در شمال شرقی استان متمرکزند، اهمیت سابق خود را حفظ کردهاند. مهمترین این چشمهها عبارتاند از: چشمه اعلا دماوند، چشمه قلعه دختر، چشمه آب علی هراز، چشمه وله در گچسر، چشمه شاه دشت کرج، چشمه علی در شهرری، چشمه تیزآب، چشمه گله گیله و....
- گردشگری ایران
- ۲۶۱۸