تاریخچه خراسان
بر اساس آثار یافت شده در اطراف کشف رود، خراسان رضوی کنونی در حدود 800 هزار سال پیش زیستگاه نخستین انسان‌های ابراز ساز بود. پس‌ازآنکه آریایی‌ها اقوام بومی آسیایی را شکست دادند؛ قوم پارتیان در شمال و ساگارتی در جنوب خراسان سکنی گزیدند. خراسان در عصر اشکانی و ساسانی یکی از چهار شهر بزرگ ایران‌زمین بود. پارساوا (پارتاوا، پهلَو، Parthava، یا پَرْثْوَ) نام خراسان یا سرزمین خورشید بود که در دوره هخامنشیان به محدوده خراسان امروزی، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان نهادند. پس از فتح ایران به دست مسلمانان سرزمین خراسان به عنوان مرکز معنوی و علمی ایران‌زمین و خاستگاه ادیبان بزرگ فارسی بود. بعدها و در دوران حکومت عباسیان، طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، مغول، تیموریان، قیام سربداران، ازبک‌ها تا دوران قاجار یکی از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین مرزهای ایران سرزمین خراسان بود. یکی از معروف‌ترین حوادث پس از اسلام قیام سیاه‌جامگان به رهبری ابومسلم خراسانی دانست
آداب‌ورسوم منطقه خراسان رضوی- مشهد
تنوع قومی در منطقه خراسان بزرگ آداب‌ورسوم، هنر، فرهنگ و آئین‌های مردم این سرزمین را گوناگون کرد. اما مهم‌ترین و نام‌آشناترین خصیصه فرهنگی خراسان را موسیقی آن دانست. "موسیقی مقامی" به‌عنوان هنر اصلی مردمان خراسان رضوی، تربت‌جام، خواف، تایباد، قوچان و چناران است. خراسانی‌ها در نواختن سازهای اصیل ایرانی ازجمله دوتار، سه‌تار، نی، سرنا، دهل، دایره و تنبک مهارت خاصی دارند استاد غلامحسین احسانی، ابراهیم شریف‌زاده، استاد نامدار، نظر محمد سلیمانی ازجمله نامداران عرصه موسیقی مقامی هستند.
اما مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگی و توریستی خراسان:
• موسیقی: موسیقی مقامی و سازهای بومی منطقه
• رقص‌های آئینی: رقص اپر یا رقص افر در تربت‌جام
• کشتی پهلوانی چوخه
• جشن‌ها: جشن قوچ گذاری، جشن کاکل، جشن چله تموز، نخل گردانی
• ادبیات و زبان: خراسان مهد زبان پارسی دری است.
• معماری، سبک معماری خراسانی
آثار و ابنیه تاریخی خراسان رضوی
استان خراسان رضوی با ثبت بیش از 2000 سایت و ابنیه تاریخی در فهرست میراث ملی ایران به‌عنوان یکی از غنی‌ترین استان‌ها و مهم‌ترین مقصد گردشگران داخلی و خارجی است. جاذبه‌های گردشگری خراسان در می‌توان دسته‌های مذهبی، تاریخی-فرهنگی، طبیعی، تفریحی قرار می‌گیرد. همین تنوع در جاذبه‌های گردشگری خراسان هرماه گردشگران بسیاری را ترغیب به خرید تور مشهد می‌کند.
جاذبه‌های مذهبی:
•مشهد با میزبانی مدفن شریف امام هشتم شیعیان امام رضا (ع) خراسان به‌عنوان یکی از سه قطب مذهبی ایران و مهم‌ترین زیارتگاه شیعیان داخل و خارج کشور تبدیل‌شده است.
• مسجد گوهرشاد
• آرامگاه خواجه ربیع مشهد
• آرامگاه سید حسن مدرس
• آرامگاه امامزاده هفت معصوم
• امام زادگان سید یاسر و سید ناصر (ع) طرقبه
• مسجد جامع گناباد، نیشابور و سبزوار
جاذبه‌های تاریخی- فرهنگی:
• آرامگاه نادرشاه افشار
• آرامگاه فردوسی
• آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری
• آرامگاه شیخ احمد جام
• میل اردکان در چناران
• میل اخنگان
• میل کرات در گناباد
• قنات قصبه گناباد
• رباط شرف در درگز
• رباط زین الدین تایباد
• عمارت خورشید در کلات
• آسیاب بادی نشتیفان
جاذبه‌های طبیعی خراسان رضوی (اکو توریسم)
خراسان جزء نواحی خشک و نیمه‌خشک کشور به شمار می‌رود. وجود ناهمواری‌های مختلف و تأثیرپذیری از عوامل جغرافیایی شرایط اقلیمی متفاوتی در این استان پهناور ایجاد کرده است. اختلاف سطح 3000 متری میان بلندترین و پست‌ترین نقطه خراسان، وجود رشته‌کوه‌های بینالود و هزار مسجد، بادهای 120 روزه ازجمله مهم‌ترین عوامل مؤثر در آب‌وهوای خراسان است. اما مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی در تور مشهد:
• ییلاقات طرقبه، شاندیز، جاغرق، کنگ، زشک،باغ رود، درود
• دره ارزنه تایباد
• آب گرم شهر کهنه، شمخال و شارک در قوچان
• سد نادری، منطقه لایین کلات
• اخملد، چشمه سب، چشم گیلاس در چناران
• شاهان گرماب فریمان
• چشم گراب، دیزباد نیشابور
• غار آتشگاه، آب گرم کاریز کاشمر
• غار آبی سنو، قنات قصبه گناباد
• آبشارهای قره سو، رود معجن، سراب و کاخک در کلات، تربت حیدریه، قوچان و گناباد
• غارهای مغان و مزداوند، دریاچه بزنگان سرخس
• بند گلستان، بند طرق مشهد
• غار ماپری تربت حیدریه
موزه‌های خراسان
استان خراسان در کنار استان تهران دارای تعداد زیادی موزه با موضوعات مختلف است.
• موزه آستان قدس رضوی
• موزه نجوم
• موزه ساعت
• موزه فرش
• موزه سلاح
• موزه تمبر
• موزه ظروف
• موزه صدف و حلزون
• موزه باستان‌شناسی
• موزه صدف و حلزون
• موزه تاریخ طبیعی مشهد
• موزه مردم‌شناسی
• موزه خیام نیشابور
• موزه آب گناباد
• موزه دفاع مقدس
• موزه نسخ خطی
صنایع‌دستی خراسان
استان خراسان رضوی با بیش از 30 نوع صنعت و هنر سنتی یکی از غنی‌ترین بخش‌های فرهنگ اصیل ایرانی را شکل می‌دهد. ازجمله مهم‌ترین صنایع‌دستی مشهد و استان خراسان شامل:
• فیروزه‌تراشی نیشابور
• حکاکی روی سنگ
• فرش‌بافی، گلیم‌بافی، تون بافی
• مسگری،منبت، قلم‌زنی، معرق روی چوب
• پوستین‌دوزی
• ابریشم‌بافی کلات
• ساخت انواع سازهای سنتی
• چاروق دوزی
• کاشی‌کاری، مینیاتور
• نقاشی روی چرم
سوغاتی‌های خراسان-مشهد
تنوع سوغاتی و صنایع دستی هر کدام از شهرهای ایران بیشتر از یک کشور اروپایی است. بنابراین خرید سوغاتی و یادگاری در سفرهای داخل ایران به خصوص شهر مشهد بسیار راحت است. از جمله مهم ترین سوغاتی های مشهد
• انواع عطر
• نبات
• زعفران
• زرشک
• شیرینی‌های زنجبیلی
• انواع آلو و آلوچه
• خشکبار و آجیل میوه
• زیورآلات
• سنگ فیروزه
• انواع دست‌بافت مانند گلیم، قالی و قالیچه
بازارهای مشهد
شاید بتوان شهر مشهد را به دلیل تعدد بازارها و مراکز خرید "شهر بازارها" نامید. عمده‌ترین دلیل رونق تجارت و خرید در مشهد به استقبال گردشگران داخلی و خارجی از سوغاتی‌های مشهد برمی‌گردد. اما مهم‌ترین بازارهای مشهد شامل:
• بازارهای مرکزی 1 و 2
• مجتمع تجاری زیست خاور
• مجتمع تجاری زمرد
• مجتمع تجاری آلتون
• بازار جنت
• بازار سجاد
• بازار روس‌ها یا حکیم
• بازار الغدیر
• بازار امین
• بازار بین‌الملل
• بازار سرشور
منبع: پایگاه گردشگری توسعه گردشگری به نقل از نکست_هالیدی
- گردشگری ایران
- ۱۵۷۳
